Сонгуулийн жил эхэллээ. Улс төр халж эхэллээ. Амтай бүхний ярьж буй ганц сэдэв нь МАНАН-г устгах, МАНАН-тай тэмцэх, Монголыг сүйрүүлж буй МАНАН-гаас салах тухай яриа юм. Энэ тухай ямар хүмүүс их ярьж, цуурч байгааг та бид харж байна. Улс төрд гурав дахь хүчнийхэн нэрээр орж, хоол олж идэх гэсэн хүмүүс. Тэд л МАНАН хэмээх мангасын тухай ярьж байгаа. Магадгүй мангас байгааг бол үгүйсгэхгүй. Сайн дотор заавал муу явж байдаг нь жам ёс. Үүнийг бурхан ч үгүйсгэхгүй. Бүх зүйлд сайн муугийн зөв харьцаа, зөв хандлагын давамгайлал илүү байж зөв оршдог ардчилсан нийгмийн зарчим байна. Үүнийг л монголчууд харах ёстой.
Монгол Улсын эрх ашиг өнөөдөр юуг шаардаж байна гэвэл МАН-АН хоёр ойролцоо суудал авч, төрийн эрхийг тэнцүү барихыг шаардаж байна. Хүссэн ч, эс хүссэн ч бүх нийтээрээ үүнийг л хүсч байгаа. Тэрнээс нийтээрээ “Энэ муу МАН-АН хоёр одоо сөнөтүгэй” гээд байгаа юм байхгүй. Лавтай 2008 оноос хойших бүх л сонгуульд гурав дахь хүчин, залуус гарч ирэх ёстой хэмээн амтай болгон нь яриад байгаа юм шиг байсан ч ачир дээрээ сонгууль болоход амтай бүхэн тийм үзэл бодолтой байдаггүй нь батлагдаж ирсэн. Энэ жилийн сонгууль ч ийм өнгө аясаар явагдана. Энэ хоёр нам л дийлэнх суудлыг хувааж авна.
Ер нь бол энэ хоёр нам хорь илүү, хорь илүү суудал авч нийлээд 50 хол гарсан суудалтайгаар Засгийн газрыг хамтран авч явах нь Монголд хэрэгтэй байгаа юм. Нэг намын гишүүн нь сайд болоход нөгөө нам нь дэд сайдаа авна биз. Энэ хоёрыг хажуу талаас гоочлоод, алдаа мадгийг нь хэлээд, бүр болохгүй бол тэр алдааг нь нийгэмд “гэрэл цохиулаад” сууж байдаг нөхдүүд үлдсэн арав гаруй суудал дээр нь ороод ирнэ. Улс төр дэх хүчний харьцаа ийм баланстай байж гэмээнэ Монголд бүтээн байгуулалтууд хийгдэнэ. Хөрөнгө оруулалтууд нэмэгдэнэ. Энэ нь өөрөө иргэн бүр ажилтай, орлоготой байх үндэс, сайн эдийн засаг шүү дээ. Та бүхэн нэг зүйлийг бодитойгоор харж, дүгнэж цэгнэдэг болов уу. Оюу толгой ашиглалтад ороогүй бол 2009 оноос хойш монголчууд юугаараа амьдрах байсан талаар. Мал аж ахуйгаараа амьдарна гэх байх. Илүү ч үгүй, дутуу ч үгүй, өлмөн зэлмэн талдаа л арван жилийг туулж өнөөдөрт ирэх байсан. Оюу толгойн гэрээнд алдаа бий гэдэгтэй хэн ч маргахгүй. Засаад сайжруулаад, ойлголцоод цааш явах нь улс орны л аж амьдрал. Оюу толгойн хувьд ингээд явах ёстой, явж ч байгаа хөрөнгө оруулалтын том гэрээ шүү дээ. Ийм том гэрээг өмнө нь Монголын хэн гэгч мэргэн ард байгуулаад, алдаа оноог нь үзчихсэн юм. Тийм туршлага, практик, мэдлэг боловсролтон байхгүй шүү дээ. Оюу толгой бол монголчуудын хувьд их сургууль. Эдийн засгийн ийм том их сургуульд бид одоо суралцаж байна. Үүнийг тэгээд хэн байгуулсан юм. 2008 онд байгуулагдсан МАН-АН хоёр том улс төрийн хүчний хамтарсан Засгийн газар байгуулсан юм. Аливаа ажлыг эхлэх л хамгийн чухал. Эхэлж чаддаггүйдээ энэ ертөнц дээр олон сайн ажлууд сөнөсөн. Хэрэвзээ тухайн үед МАН дангаар Засгаа байгуулсан бол ажил явахгүй нь тодорхой байсан. Өнөөдрийнх шиг МАН үнэмлэхүй олонх болоод Оюу толгойг хөдөлгөх гэвэл АН нь ард түмнийг босгочих нь. Юун долоон сарын 1. Монголын нийгмийн сэтгэл зүй өөрөө хоёр томын эрх ашиг нэгдэж байж ажил хөдөлдөг онцлогтой цаг үе дээрээ явж байна.
Өнөөдөр бид нийгэм, улс төр, эдийн засгийн амьдралаа сошиалаас харах гэдэг болчихож. Энэ нь өөрөө эмгэнэл юм. Учир нь сошиал орчинд фэйсбүүкийн, твиттерийн оркууд давамгайлах болсон. Сошиал сүлжээн дэх иймэрхүү нүүрээ нуусан, сэтгэлийн хөөрөлд автсан, боловсролгүй, хүмүүжилгүй, атаа хорсолд автсан, бусдын гар хөл болж байгаагаа мэддэггүй нөхдүүдийн гар утсанд улс төрийг аваачсанаас болж Монголын төр аймхай хүн шиг болчихлоо. Аймхай хулчгар хүн хэзээ ч хүчтэй байдаггүй. Хэзээ ч дорвитой том ажил хийж чаддаггүй. Гаргасан шийдвэртээ үргэлж эргэж буцаж байдаг. Ийм хүнийг бүгд элэг барьдагтай адил өнөөдрийн Монголын төрийг, төрийг бүрдүүлж байгаа нөхдийг сошиалаар айлгаад сууж байдаг бүхэл бүтэн давхарга бий боллоо. Утас бүрт улс төрийг аваачсанаас болж поп нөхдүүд олноор бий болж байна. Эд бол зөв төлөвшөөгүй, системтэй мэдлэггүй, ядуу чадуу амьдралтай, юм үзэж нүд тайлаагүй учраас дарга, сайд, баялаг бүтээж буй хөрөнгөтэй хүмүүст их хорсдог. Улс орныг авч явахад боловсролтой хүмүүс хамгийн чухлыг мэддэггүй, мэдэхийг хүсдэггүй масс. Шулуухан хэлэхэд хүн чанар, сайхан сэтгэлээр улс орон хөгждөг ч юм биш. Томыг харж, томоор сэтгэж яваа хүмүүст энэ нь ахуй хүрээний асуудал шахуу юм. Зөв хандлага гэдгийг ахуйн хүрээний үзэл бодол, хувь хүний зан араншин руу хэт ойртуулж боддог нь өнөөдрийн монголчуудын сул тал.
Ер нь бол бүх түвшинд хандлага буруу явж байна. Жишээ нь, орчин үеийн түүхийг нүдэн дээр гуйвуулж байна шүү дээ. Амьд гэрчүүд нь хэдэн мянгаараа хараад сууж байхад нүдэн дээр нь Ардчилсан хувьсгалыг Ардын нам хийсэн болгож байна. Өмч хувьчлалыг хэдхэн хүн луйвардсан ч юм шиг. Өнөө Монголын бүх иргэнд тараасан цэнхэр, ягаан тасалбар чинь бүгдэд гарааны ижил нөхцөлийг бүрдүүлж өгсөн гэдгийг бүгд мэднэ. Яривал их юм бий. Бүгд поп нөхдийн хийж буй увайгүй үйлдлээс эхтэй. Нийгмийн сэтгэл зүйг нийтээр нь туйлд нь хүртэл доройтуулах, тэгээд өөрсөндөө ашигтайгаар эргүүлэх гэсэн попуудын аймшигтай муухай үзэл суртал явж байна. Хэрэв энэ сонгуулиар попууд олноор гарч ирвэл монголчууд ёроол руу маш хурдтай явна. Яагаад гэвэл өнөө Тэмүүжин, Өэлүн эхүүд олноор гарч ирнэ. Гадны нөлөө ч байна. Дэлхий даяараа ийм мунхаг үзэгдэл сүүлийн сонгуулиудаар гарч байгаа. Энэ нь олон хүн амтай, улс төрийн том хүчнүүдтэй гүрнүүдэд бол сөрөг нөлөө бага, болоод байх шиг байна. Жишээ нь, Францад өөрөөсөө 30 насаар эгч, хөгжмийн багштайгаа суусан нэг залуу попорсоор байгаад л гарч ирж Ерөнхий сайдын суудалд заларлаа. “За баларчээ” гэж дэлхий нийтээр харж байтал балрахгүй нь тодорхой боллоо. Яагаад гэвэл энэ залуугийн ард улс төрийн аварга том потенциал болсон нам ажиллаж байгаа болохоор түүнийг залаад явчихаж байна.
Тэгвэл Монгол цөөхөн хүн амтай. Манай гурав дахь хүчнүүдэд ямар ч потенциал байхгүй. Бодитой л хандацгаая.
МАН-АН хоёроос өөр потенциалтай, нөөцтэй, дэд бүтэцтэй, туршлагатай улс төрийн хүчин байхгүй. Монголын нөхцөлд сонгуульд гишүүдтэй нам л ялдаг. Сонгуулийг бол гишүүдтэй, улс орон даяарын бүтэцтэй нам л хийдэг ажил. Тэрнээс гурав дахь хүчин, Тэмүүжин, Өэлүн эхүүдийн тоглодог тоглоом биш гэдгийг одоо ойлгох цаг болсон.Одоохондоо сөрөг хүчин байгаа АН-ын хувьд ч тэр “Эрх баригчид муу байх тусмаа сайн” гэсэн философоор явах гэвэл Монгол Улс, эх орон чинь тэсэхгүй. Тусгаар тогтнол ч аюултай болж мэднэ. НҮБ цэрэг оруулах хэмжээнд хүртэл улс орноо самарчихгүй байгаасай гэж бодогдох үе байх юм. НҮБ-ын цэрэг гэдэг чинь хоёр хөршийн арми шүү дээ.
Энэ нь юу хэлээд байна гэхээр МАНАН буюу МАН-АН гэсэн улс төрийн хоёр том хүчин эргэж уулзах нүүртэй сонгуульдаарай гэж хэлэх гэсэн юм. Эргэж уулзахгүй юм шиг бузар булайгаа дуудалцан шившиг болов. Сонгуульд юм үзсэн хүн шиг, зуд турхан, зуншлага ногоо бүрийг үзсэн юм шиг буурьтай өрсөлдөөрэй.
МАНАН гэдгээс айх юм юу ч байхав дээ. МАНАН-тай зун шиг сайхан зун байдаггүйг монгол хүн бүр мэднэ. Манан будан суунагалсан өдөр, гэрийн үүдээр алсыг харан айраг шимж суух шиг жаргал хаана байна, монгол түмэн минь. Манантай зуны ногоо сайхан ургадаг юм аа, намартаа их өтгөрдөг юм. Тийм болохоор улс төрийн МАНАН гарч ирээд ногоо сайхан ургуулах хэрэгтэй. Салбарт бүрт эхэлсэн бүтээн байгуулалтуудаа бүгдийг гүйцээх хэрэгтэй. Шинээр олон үйлдвэрүүд ашиглалтад оруулах хэрэгтэй. Энэ бол нийгэмдээ тарьж буй ургамал цэцэгс юм. Бүтээн байгуулалт, үйлдвэр бүхэн ард түмэнд мөнгө болж очдог шүү дээ.
Б.Нямаа
Эх сурвалж: Өдрийн сонин
