Эдгээр төсөл, хөтөлбөр хэрэгжиж, эх орондоо автобус үйлдвэрлэж, нийтийн тээврийн дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангана хэмээн итгэсэн монгол инженер, дотоодын үйлдвэрлэгчдийн найдвар тасраад байна. Тодруулбал, Монголын төр БНХАУ-аас 854 тэрбум төгрөгөөр 1200 ширхэг автобус оруулж ирэхээр төлөвлөж буй. Өөрөөр хэлбэл, хэмнэх боломж байсаар байтал дотоодын үйлдвэрийн үнийн саналаас даруй 240 тэрбумаар илүү төсөв зарцуулж өндөр үнэтэй автобус оруулж ирэхээр шийджээ. Гэтэл "Монгол инженерүүд Автобус үйлдвэрлэлээ” гэсэн сайхан мэдээ саяхных. Бид жил хүрэхгүй хугацаанд мартагдсан "Мон 30” загварын хоёр автобус, түүнийг үйлдвэрлэсэн монгол инженерүүдийн талаар өдрийн сурвалжилга бэлтгэлээ.
Хөдөлгөөнгүй жил зогссон "Мон 30” автобус
Засгийн газрын 2018 оны тавдугаар сарын 22-ны өдрийн 122 дугаар тогтоолын хүрээнд Зам, тээврийн хөгжлийн яам, Үндэсний аж үйлдвэрийн зөвлөл хамтран ажиллаж тус хоёр автобусны угсралтыг монгол инженер, мэргэжилтнүүд хийж гүйцэтгэсэн аж. Тодруулбал, "Монгол машин байгууламж” ХХК, "Монгол машин индустриал” ХХК-ий инженерүүд 400 мянган ам.доллараар худалдаж авдаг автобусыг эх орондоо195 мянган ам.доллараар угсарснаар "Мон 30” загварын хоёр автобус өнгөрсөн оны есдүгээр сард үйлдвэрээс гарчээ. Түүнээс хойш өвөл, зуны туршилтыг зургаан сарын хугацаанд хийсэн гэнэ. Урт хугацааны туршилт амжилттай болсноор мэргэжлийн байгууллагуудаас "Нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явж болно” гэсэн дүгнэлт гарсан байна. Энэ талаар Үндэсний аж үйлдвэрийн зөвлөлийн ажлын албаны ажилтан Р.Бямбажаваас тодруулахад "Дэлхий даяар утаагүй, байгальд ээлтэй автомашиныг хэрэглэхийг эрмэлздэг болсон. Өөрөөр хэлбэл, техникийн хөгжил дэвшил тэр чигтээ цахилгаан болж байна. Дэлхийн хөгжлөөс хоцрохгүйн тулд монголчууд өөрсдөө автомашин бүтээсэн. Тодруулбал, том, бага оврын автобус, цахилгаан тээврийн хэрэгслийг монгол инженерүүд эх орондоо угсарсан. Энэ нь байгаль орчинд ээлтэйгээс гадна эдийн засагт хэмнэлттэй. Тийм ч учраас Монголд автобус үйлдвэрлэх үйл явцыг манай байгууллага бүх талаар нь дэмжиж ажиллана. Цаашдаа олон тоогоор үйлдвэрлэж, Улаанбаатар хотын нийтийн тээвэрт гаргана гэсэн санал, санаачилгыг бид хотын захиргаа, төр засаг, шийдвэрлэх албан тушаалтанд хүргэсэн. Тэд маань шийдэх байх. Монгол хүн эх орондоо хамгийн орчин үеийн дэвшилтэт технологиор машин бүтээсэн байхад төр засаг, ард түмэн ч дэмжиж ажиллах, хүлээн зөвшөөрч үйлдвэрлэгч орон болохын тулд үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжих хэрэгтэй байгаа юм. Туршилтын журмаар автобус угсрах Засгийн газрын тушаалаар "Мон-30” загварын хоёр автобусыг үйлдвэрлэсэн. Үйлдвэрлэсний дараа Зам тээвэр хөгжлийн яамнаас тусгай комисс томилж иргэдийн эрүүл аюулгүй, тав тухтай зорчих нөхцөл, нийтийн тээврийн стандартыг хангасан эсэх, техникийн ажиллагаа зэргийг шалгаж хоёр сарын хугацаанд туршилт явуулсан. Энэ хугацаанд ямар нэгэн осол аваар, гэмтэл доголдол учраагүй хэвийн байна гэсэн дүгнэлт гарсан. Тус яам дээрх дүгнэлтийг саяхан хүлээж авсан, тун удахгүй нийтийн тээвэрт нэвтрүүлэхэд бэлэн болчихсон байгаа” хэмээв. Гэвч энэ хоёр автобус нийтийн тээвэрт огт яваагүйгээр барахгүй ТЭЦ-IV-ийн урд байрлах "Монгол машин индустриал” ХХК-ийн үйлдвэрт тоосонд дарагдан зогсоно. Энэ талаар тус компаний инженер М.Гэрэлчулуун "Автобус нийтийн тээврийн үйлчилгээнд 12 жил яваад хэрэглээнээс гардаг. Гэтэл энэ хоёр автобус огт хөдлөхгүй байсаар хайран нэг жилийг алдлаа” гэв.
Аймгууд нийтийн тээвэртээ бага оврын цахилгаан автобусыг нэвтрүүлж байна
Том оврын автобус нийтийн тээвэрт 12 жил явна, түүнээс цааш явуулах боломжгүй гэсэн стандарт манай улсад байдаг. Үүний жишгээр тэдний анх үйлдвэрлэсэн троллейбус нийслэлийн нийтийн тээврийн өнгө төрхийг нэмж , 12 жил тасралтгүй үйлчилгээнд явснаар энэ онд стандартын дагуу хэрэглээнээс хасагдаж байгаа аж. "Бидний үйлдвэрлэсэн цэнхэр троллейбус манай компанийн угсарсан автобусны чанарын баталгаа болж чадна” хэмээн тус компанийн инженер М.Гэрэлчулуун бахархал дүүрэн ярина. Тэд 2015 онд "Монгол наадам цогцолбор”-т бага оврын 30 цахилгаан автобус хийж өгсөн бөгөөд дөрөв дэх жилдээ үйлчилгээнд явж буй гэнэ. "Монгол машин индустриал” ХХК орон нутгийн нийтийн тээвэрт жижиг оврын автобус нийлүүлж эхэлжээ. Тодруулбал, тэдний угсарсан 16 цахилгаан автобус Өмнөговь, Хэнтий аймгийн нийтийн тээвэрт явж байгаа аж. Мөн Дорнод аймагт сурагчдыг зөөх зориулалттай гурван цахилгаан автобус нийлүүлэн ажиллажээ. Бага оврын автобусыг ахуйн нөхцөлд буюу 220 вольтод 3-5 цаг цэнэглэж, 80-120 км зам туулах боломжтой. Энэ хугацаанд 3000-4000 төгрөгийн цахилгаан хэрэглэнэ. Гэтэл микроавтобус тус зайд 27 мянган төгрөгийн түлш хэрэглэдэг. Үүнээс эдийн засагт ямар хэмнэлттэйг харж болно. Одоогоор хэрэглэгчдээс ямар нэгэн гомдол ирээгүй нь тэдний угсарсан автобус чанарын шаардлага хангаж буйг илэрхийлнэ. Тус үйлдвэр удаан оршин тогтнох, үйл ажиллагаагаа тогтмол явуулахын тулд аль болох чанартай сэлбэг, эд ангийг Япон, Хятад, Солонгос улсаас импортлож байгаа аж. Түүнчлэн, монгол инженерүүд автобусныхаа дизайн, зураг төслийг өөрсдөө гаргаж, шаардлагатай эд ангиа дээрх орнуудад захиалгаар хийлгэдэг гэв.
Мянга гаруй хүн тогтмол ажлын байртай болох боломж бий
Техникийн бүрэн бүтэн байдал, ажиллагааны хэвийн стандарт хангаагүйгээс нийтийн тээврийн автобус шатсан тохиолдол өнгөрсөн онд гарсан. Энэ нь аль нэг том даргын шахаа, ашиг сонирхлоос үүдсэн хэрэг гэнэ. Тодруулбал, "Солонгос, Япон оронд нийтийн тээврийн үйлчилгээнээс хасагдсан автобусыг тэнгэрт хадсан үнээр оруулж ирдэг” хэмээн албаныхан ярив. Нэгэнт өндөр өртгөөр орж ирсэн автобусыг монголчууд дахин 5-6 жил ашигладаг аж. Гэтэл өөрийн орны нөхцөл байдалд тааруулан, орчин үеийн дэвшилтэт технологиор нийтийн тээврийн автобусаа угсарч, үйлдвэрлэх боломж бидэнд байна. Энэ талаар "Монгол машин индустриал” ХХК-ийн инженер М.Гэрэлчулуунтай ярилцлаа.
-Хэрэв импортоор орж ирэх 1200 автобусыг цуцалж, эх орондоо үйлдвэрлэхээр шийдвэл хүний нөөц, үйлдвэрлэлийн боломж бололцоо бий юу?
-Манай улсад автомашин угсарч, үйлдвэрлэх таван үйлдвэр ажилладаг. Импортоор оруулж ирэх 1200 автобусны захиалгыг бидэнд өгвөл хоёр жилийн хугацаанд гүйцэтгэнэ. Үйлдвэрлэлийн явцад 1000 гаруй хүнийг байнгын ажлын байраар хангана. Зөвхөн үйлдвэрлээд зогсохгүй засвар үйлчилгээ, арчилгааг тогтмол хийх учир байнгын ажлын байр гэж байгаа юм.
-Одоо нийтийн тээврийн үйлчилгээнд явж байгаа автобусаас ямар давуу талтай вэ?
-Манай үйлдвэрийн автобус 100 хувь цахилгаанаар шийдэгдсэн. Тэгэхээр хорт хий, хөө тортог ялгаруулж агаар орчин бохирдуулахгүй, байгаль орчинд ээлтэй. Одоо нийтийн тээвэрт явж байгаа дизель автобус жилд 43 сая орчим төгрөгийн импортын түлш хэрэглэж, нэг тонн гаран хөө, тортог гаргадаг. Харин манай автобус нэг жилийн хугацаанд долоон сая орчим төгрөгийн дотоодын эрчим хүч хэрэглэнэ. Энэ нь дизель автобуснаас долоо дахин бага зардал гаргана гэсэн үг. Нийтийн тээврийн компани үндсэн орлогынхоо 40 шахам хувийг түлшинд зарцуулдаг. Хэрэв тээврийн хэрэгсэлд зориулах зардал буурвал түүнийг дагаад нийтийн тээврээр зорчих үнэ буурна.
-Угсарч, үйлдвэрлэх үнийн санал нь хэд юм бол?
-Автобус нэг бүрийн үнэ 495 сая төгрөг.
-Цахилгаан автобус хэдэн цаг цэнэглэж, ямар зайг туулдаг вэ?
-Том оврын автобусыг 380 вольтод гурван цаг цэнэглэж, 120-200 км явах хүчин чадалтай. Тиймээс жилд долоон сая төгрөгийн зарлага гаргана. Энэ бол маш их хэмнэлт юм.
-Сэлбэг, эд ангиа Хятадаас оруулж ирдэг нь чанаргүй, хямдхан бараа бүтээгдэхүүн байдаг гэсэн хандлага олны дунд байна?
- Одоогоор автобусныхаа цонх, шилийг "Авто шил” компаниар, суудлыг "Мака буйдан” компаниар хийлгэж, үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжин, хамтарч ажиллаж байна. Бид нэгэнт үйлдвэрлэгч орон биш учир шаардлагатай тоног төхөөрөмж, нарийн эд ангиудыг гаднаас авч эх орондоо угсарч байна. Импортоор авахаас өөр арга байхгүй. Энэ нь манай улсад төр засгийн бодлого гэж байдаггүйгээс электроникийн, төмрийн, бусад хүнд үйлдвэрийн аль нь ч хөгжөөгүйтэй холбоотой. Жишээлбэл, Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр гэхэд автомашины үйлдвэрлэлд зориулагдсан төмөр хийдэггүй, зөвхөн армотурын төмөр л үйлдвэрлэдэг. Төр засаг бодлогоор дэмжээд өгвөл машин үйлдвэрлэлийг дагаад гэрэл дохио хийдэг, бариул, багана хийдэг, толь хийдэг гэх мэтчилэн олон жижиг, дунд үйлдвэрүүд бий болно. Цааш салбарлаад хөгжих бүрэн боломжтой гэв.
Цөхрөлөө барсан монгол компанийн инженерүүд "Бидэнд боломж олговол эх орныхоо бүтээн байгуулалтад гар бие оролцож автобус угсрахад бэлэн байна. Харин гадаадаас автобус оруулж ирвэл бидний зах зээл хумигдаж, олон тооны залуус ажилгүйчүүдийн эгнээнд шилжих эрсдэлд ойрхон байна” хэмээн халаглаж байлаа. "Айлаас эрэхээр авдраа уудал” гэдэг үгийг бодох цаг иржээ. Төр засаг бодлого, шийдвэрээ эргэн харж, дотоодын үйлдвэрлэлээ дэмжихгүй бол автомашин үйлдвэрлэх зорилготой томоохон компаниуд дампуурах нь.
Эх сурвалж: Үндэсний шуудан сонин
- 1
- 2
- 3
- 4
