Монголчууд анх удаа Соvid-19” цар тахлын хөл хорионд Үндэсний баяр наадмыг тэмдэглэн өнгөрөөх гэж байгаа билээ. Тэгвэл энэ жилийн онцгой нөхцөл байдлын үед хүүхдийн эрх зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлж, хурдан морины унаач хүүхдийн аюулгүй байдалд хэрхэн хяналт тавин зохион байгуулах гэж байгаа талаар Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын хөгжлийн газрын Гэр бүл, хүүхэд хамгааллын газрын ахлах мэргэжилтэн Ж.Азжаргалаас тодрууллаа.
-Энэ жилийн Үндэсний их баяр наадам Covid-19” цар тахлын үед хэрхэн зохион байгуулагдах нь олон хүний анхаарлыг татаж байна. Энэ үед унаач хүүхдүүдийн аюулгүй байдал, эрүүл мэндийг хамгаалах талаар ямар ажлыг зохион байгуулж байна вэ?
-Энэ жилийн баяр наадмаар хурдан морины уралдааныг зохион байгуулах түр журам батлагдсан байгаа. Тур журманд тусгагдсан бөөгнөрөл үүсгэхгүй байх шаардлагын дагуу ажиллана. Мөн унаач хүүхдийн аюулгүй байдлыг хангах, уралдааны явцад хүүхдүүдэд маск зүүлгэх, халууныг хэмжих, ариутгал, халдваргүйжүүлэлт тогтмол хийгдэнэ. Долдугаар сарын 9-12 -ний өдөр улс орон даяар уралдаан нэгэн зэрэг зохион байгуулагдах учраас бид бөөгнөрөл үүсгэхгүй гэдэг журмыг баримтлан ажиллахаар болсон. Тиймээс зургадугаар сарын 29-өөс эхлэн долдугаар сарын 12-ыг хүртэл сум, аймаг, Нийслэлийн хэмжээнд бүртгэлийн ажлыг хийж, карт тараах болно. Уяачид хурдан морь унах хүүхдээ бүртгүүлэхдээ тухайн хүүхдийг заавал өөрийн биеэр нь авчрах ёстой. Хүүхдүүдийг хурууны хээгээр нь бүртгэнэ. Гарааны үед унаач хүүхдийг төхөөрөмжөөр хянахгүй. Картаар бүртгэж, хянана. Хүүхдүүд уралдаанд оролцох гэж ирэхдээ картаа хаясан тохиолдолд уралдаанд оролцох боломжгүй.
Учир нь тухайн хүүхдийг хянах боломжгүй болох юм. Бид 21 аймаг, нийслэл дүүргийн хэмжээнд бүртгэлийн төхөөрөмж буюу картын нөөцийг бүрдүүлсэн байгаа. 2018-2019 онд улсын хэмжээнд хурууны хээгээр бүртгэх ажлыг явуулсан учраас хүүхдүүдийг бүртгэхэд хүндрэл гарахгүй гэж бодож байна. Харин сумуудад аймгуудын мэргэжилтнүүд хуваарилагдан ажиллаж байна. Нэг суманд хоёр өдөр бүртгэл явуулах хуваарийг гаргасан. Нийслэлийн хувьд Гэр бүл, хүүхэд залуучуудын хөгжлийн газрын байранд бүртгэнэ.
Энэ журмыг зөрчихгүйгээр зохион байгуулах учиртай тул бид уралдааныг илүү хяналттай, зохион байгуулж ажиллана. Хяналтын үед уралдаанч хүүхдийн хувцасны бүрэн бүтэн байдлыг шалгана. Шаардлага хангаагүй хувцастай хүүхдийг уралдаанд оролцуулахгүй. Мөн хэт жижиг биетэй, мориноос айсан хүүхдүүд уралдаанд оролцох нь эрсдэл дагуулдаг. Тиймээс уралдаанд оролцуулдаггүй. Мөн уяач нарт анхааруулахад, ямар нэгэн байдлаар бүртгэлийн картыг үрэгдүүлсэн тохиолдолд унаач хүүхэд уралдаанд оролцохгүй гэдгийг дахин хэлье.
-Уяачид унаач хүүхдүүдийг цахим бүртгэлд хамруулж, карт авахын тулд ямар шаардлагыг биелүүлэх ёстой вэ?
-Унаач хүүхдийг цахим бүртгэлд хамруулахын тулд хүүхдийн төрсний гэрчилгээ, хүүхдийн эрүүл гэдгийг нотлох эрүүл мэндийн байгууллагын тодорхойлолт, эцэг эх, асран хамгаалагчийн зөвшөөрөл, унаач хүүхдүүдийг гэнэтийн ослын даатгалд даатгуулсан байх ёстой. Гэнэтийн ослын даатгалын хувьд шинэ даатгалын нөхцөлөөр суурь хураамж нь 100 мянган төгрөг, нөхөн олгомж нь 20 хүртэлх сая төгрөг хүртэл байна. Энэ даатгал нь зөвхөн хурдан морины уралдааны үед биш сунгаа, үсэргээ гээд бүтэн жилийн хугацаанд хүүхэд аливаа эрсдэлд орж бэртэж, гэмтсэн тохиолдолд даатгалын нөхцөлөөр бүрэн үйлчлэх нөхцөлтэй гэрээ хийсэн даатгалын компанид хамаарна. Гэрээнд даатгалын нөхөн олголтын хэмжээг нэмэгдүүлэх нь бидэнтэй хамтран ажиллана гэсэн ойлголт биш юм.
-Унаач хүүхдүүд жил бүр амь нас, эрүүл мэндийн даатгалд хамрагддаг байсан. Тэгвэл даатгалын санд хэчнээн төгрөгний хуримтлалаас унаач хүүхдүүд бэртэж, гэмтсэн тохиолдолд хохирлыг барагдуулах хэчнээн төгрөгийн төлбөр гарсан байдаг вэ. Энэхүү төлбөрийг унаач хүүхдүүд журмын дагуу авч чаддаг болов уу?
-2018 оноос хойш даатгалын шинэчилсэн төслийг оруулсан. Санхүүгийн зохицуулах хороо болон даатгалын компаниудтай уулзалт хийж, харилцан зөвшилцөж, даатгалын шинэ нөхцөлийн саналыг даатгалын компаниудад тавьсан. Тус байгууллагууд бидний саналыг судалж, боловсруулан санхүүгийн зохицуулах хороонд танилцуулан даатгалын нөхцөлөө баталгаажуулж чадсан тохиолдолд Гэр бүл, хүүхэд залуучуудын хөгжлийн газартай хамтран ажиллаж байгаа. Энэ жил даатгалын 18 компани хамтран ажиллах хүсэлтээ гаргасан ч одоогоор дөрвөн компани бидний тавьсан шалгуурыг хангасан байна. Өнгөрсөн онуудад хамтран ажилласан даатгалын компаниуд хэчнээн төгрөгийн хуримтлал үүссэн байгааг бид асуухгүй. Харин хэчнээн хүүхэд унаж бэртэж, хэчнээн хэмжээний нөхөн олговор өгөгдсөн бэ гэдэг тайланг авдаг.
2018 онд 49 хүүхэд мориноос унаж бэртсэн даатгал нь 85 сая төгрөгийг нөхөн олговроор авсан байсан. 2019 онд 121 хүүхэд мориноос унаж бэртсэн. Эдгээр хүүхдүүдэд 186.5 сая төгрөгийн нөхөн олговрыг олгосон байна
- Одоогийн байдлаар хамтран ажиллаж байгаа дөрвөн компани орон нутгийн аймаг, сумдуудад бүрэн хүрч ажиллах боломжоор хэр сайн хангагдсан байгаа вэ?
-Даатгалын компаниуд зөвхөн нийслэлд бүртгэлээ явуулах биш 21 аймагт өөрсдийн салбар нэгж, гэрээт ажилтнуудтай баймаар байна. Хурдан морины уралдааны бүртгэл өнөөдрөөс эхэлж байхад даатгалын компаниудын ажилтан зэрэгцээд л бүртгэлээ хийж байх ёстой. Бүртгэлийн программд даатгал хийгдээгүй бол дараагийн бүртгэлд хамрагдах боломжгүй. Даатгалын компаниуд энэ талаар мэдээллээ хангалттай авсан учраас орон нутгуудаар ажиллаж байгаа.
-Үндэсний баяр наадам гэлтгүй аймаг, сумын уралдаанд унаач хүүхдүүд хамгаалалтын хувцасгүй уралдаанд оролцдог. Үүнд хэрхэн анхаарч ажиллаж байна вэ?
-Бидний хүүхдийн аюулгүй байдалд анхаарал тавих ажил бол хүүхдийг бүртгэх системээс эхэлж байна. Гарааны өмнөхөн хүүхэд уралдааны хувцас хэрэглэлээ өмссөн үү, бүртгэлийн программд бүртгүүлсэн үү гэдгийг бүрэн хянана. Харин стандартын шаардлага хангаагүй хувцас хэрэглэл өмсөөгүй болон дутуу байгаа тохиолдолд уралдаанд оролцуулдаггүй. Хувцас дутуу тохиолдолд уяачдад хувцас, хэрэгслийг нэмэгдүүлэх зорилгоор хувцас борлуулдаг компаниудад 2019 онд хувцас хэрэгслийг худалдан борлуулахаас гадна, түрээсийн хэлбэрээр авах боломжийг бүрдүүлэх санал тавьсан. Хувцсыг түрээслэх боломжийг бий болгох нь алс холоос ирсэн уяачид хувцас хэрэгсэл дутуугаас болоод буцах асуудлыг шийдэх юм.
-Хурдан морины унаач хүүхдүүдийг хөдөлмөр эрхэлдэг хүүхдүүд гэж үздэг. Тэдний хөдөлмөрийн хөлсний зохицуулалт нь аман гэрээ байдлаар явагддаг. Энэ тохиолдолд хүүхдүүд хөдөлмөрийн хөлсөө авч чадалгүй хохирсон тохиолдлууд байдаг. Энэ асуудлыг хуулийн хүрээнд хэрхэн зохицуулах боломжтой вэ?
-Одоогоор унаач хүүхдүүдийн эцэг эх хурдан морины уяачтай хариуцлагын гэрээ хийдэг. Энд эрүүл мэнд, хүүхдийн амь нас, аюулгүй байдлыг бүрэн хангах хүүхдийг эцэг эхээс нь зөвшөөрөл авч, хурдан морь унаалах гэж байгаа бол тухайн хүүхдийг эцэг эхэд нь эрүүл, мэнд амь насыг нь хохироохгүйгээр хүлээлгэн өгөх ёстой. Мөн боловсрол эзэмших эрхийн зөрчихгүй байх ёстой. Мөн уяач хүүхдийн ёс суртахуунд нь нөлөөлөх үг хэллэгийг хүүхдийн хажууд хэлэхгүй байх гэх мэт олон зүйл байдаг. Эдгээр эрхүүд зөрчигдсөн байвал эцэг эхчүүд гомдол гарган хуулийн байгууллагад хандаж, уяачид хариуцлага тооцох боломж нөхцөл хуулийн хүрээнд нээлттэй. Мөн хүүхдэд хэдэн төгрөгийн хөлс өгдөг талаарх мэдээллийг уяачид, унаач хүүхэд, түүний эцэг эх нь бидэнд үнэн зөв өгдөггүй асуудал байдаг.
